ظروف آهن و چدن

ظروف آهني در طب سنتي مورد تاييد هستند:
«ببايد دانست كه بهترين ظروف از براى طبخ غذا، طلايى و نقره ‏اى و مسى تازه قلعى جيد و يا حديدى تازه جيد نموده‏ است كه پاك شسته و نظيف باشد.» سرويس قابلمه
«و كذا مطبوخ‏ فى‏ قدر الحديد مقوّى‏ مثانه‏ و اعضاى‏ تناسل‏ است‏ و موجب‏ نعوظ»[2]
اما نکته مهم در مورد ظروف آهني، سرعت زنگ زدگي آنهاست ولذا توصيه اطباي قديم آن است که يا مکررا زنگ زدايي شوند يا با قلع، اندود شوند:
«بايد دانست كه هر ظرفى كه جيّد الجوهر است طبخ طعام در آن مستحسن است و آن اناى ذهبى است و فضّى و بعد آن اناى حديدى، خاصه كه در غسل وى مبالغه همى كنند و زنگ بستن ندهند و آن را به قلعى اندودن مانع از زنگ بستن است.»[3
امروزه براي رفع مشکل زنگ زدگي اين ظروف، معمول اين است که از يکي از آلياژهاي آن يعني چدن استفاده شود. چدن، آلياژي مرکب از آهن، کربن و سيليسيم است که ضد سايش، مقاوم به خوردگي و مقاوم در برابر حرارت است. چدن، رساناي حرارتي ضعيفي به شمار مي رود اما حرارت را در خود نگه داشته؛ آنرا به طور يکنواخت پخش مي کند. رنگ اين ظروف از بين نمي‌‌رود؛ زنگ نمي‌‌زنند و طعم و عطر غذا را حفظ مي‌ کنند.

کارشناسان اعتقاد دارند که ظروف چدن واقعي هيچگونه يوني وارد غذا نمي‌کنند. اگر اين گونه باشد، آثار طبّي مترتّب بر استفاده از ظروف آهني که در بالا به آنها اشاره کرديم، شامل ظروف چدني نمي شود ولي به همين دليل که داراي کنش و واکنش منفي با غذا نيستند، ظروف مطلوبي محسوب مي شوند.

ولي اگر استفاده از ظروف چدني، موجب افزايش ميزان يون هاي آهن در غذاي مصرفي شود و با عنايت به اين که کمبود آهن، مساله اي بسيار شايع در دنياي امروزي است، استفاده از اين ظروف مي تواند مفيدتر هم باشد؛ اما بايد توجّه داشت که:

1- ظروف چدني اصل، کمياب و گران هستند.

2- اين ظروف سنگينند و استفاده از آنها آسان نيست.

3- بسياري از ظروفي که به نام ظروف چدني عرضه مي شوند، در حقيقت آلومينيوم فشرده هستند که با فرآيند ريخته گري تهيه مي گردند. اين فرآيند موجب افزايش مقاومت و نيز افزايش جرم حجمي و در نتيجه سنگين شدن اين ظروف مي گردد. اين ظروف به صورت بدون پوشش و يا لعاب در بازار مصرف به ندرت يافت مي شوند و اغلب داراي پوشش تفلون مي باشند.
4- يک راه براي تشخيص چدني بودن ظرف اين است که رنگ اين ظروفي به سمت مشکي است؛ آهن ربا به آنها مي چسبد و اگر با نيروي زياد يا از ارتفاع بلند به زمين بيفتند، مي شکنند(نه اين که قر يا له شوند.)
5- در ظروف چدني جديد، نوعي اندود سراميک به کار مي­رود که براساس اطلاعات فعلي ما، اين گونه ظروف نچسب ضمن داشتن امتيازات ظروف چدني، مضرات ظروف تفلوني را نيز ندارند. گراني قيمت اين ظروف از جنبه­ هاي منفي کاربرد آنهاست.
6- قبل از استفاده از اين ظروف بايد چند دقيقه‌اي آنها را روي حرارت بگذاريد تا گرم شوند. براي آن که از گرم شدن کافي ظرف مطمئن شويد، مي‌توانيد قطره‌اي آب داخل آن بريزيد و اگر به سرعت تبخير شد، يعني ظرف گرم شده است.
7- براي شست‌وشوي چدن از ابر استفاده کنيد چراکه سيم ظرفشويي باعث خراشيدگي و آسيب آن مي‌شود.
8- بعد از اتمام پخت، ماده غذايي را از درون ظروف چدني خارج کنيد تا اکسيد نشود. در ضمن در ظروف چدني فاقد روکش، نبايد مواد اسيدي مثل آبليمو يا سس گوجه‌فرنگي ريخت.