ظروف غیرفلزّی

پلاستيک که يک قرن و نيم از عمر آن مي گذرد، علي رغم توليد ارزان و ماهيت بسيار انعطاف پذيري که دارد، يکي از معضلات اساسي در آلودگي هاي زيست محيطي به شمار مي رود. گواه اين مدعا، تل هاي بزرگ ضايعات پلاستيکي به ويژه بطري هاي يک بار مصرف در مناطق شهري و روستايي، سواحل و جنگل هاست که در تمام نقاط جهان ديده مي شوند. نسل هاي جديدتر پلاستيک ها نيز فقط اندکي از اين نگراني ها کاسته اند، اما نتوانسته اند کمکي به حل ماهيت اين مشکل کنند. سرويس قابلمه
1- ماده شيميايي و خطرناك موسوم به «بيسفنول آ ( BPA )» که در قوطي‌هاي کنسرو، شيشه هاي ‌شير و پستانک نوزادان، اسباب‌بازي‌هاي پلاستيکي، بسته‌‌بندي‌هاي مواد غذايي، پلاستيك ها و اشياء ديگري که ما به طور روزمره با آنها در تماس هستيم موجود است، در بدن از اثرات هورمون زنانه استروژن تقليد مي كند و اين امر، مي تواند احتمال ناباروري در زنان را افزايش دهد؛ خطراتي براي زنان باردار به دنبال داشته باشد و روي کيفيت اسپرم مردان تأثير منفي بگذارد. افزايش وزن، بلوغ زودرس، بيش ‌فعالي، اختلالات جنيني ازجمله اختلال در رشد مغزي و اختلالات اندام جنسي، سرطان پروستات و سينه، ابتلا به ديابت و بيماري‌هاي قلبي- عروقي نمونه‌هايي ديگر از عوارض جانبي «بيسفنول آ» هستند.
متاسفّانه اين مادّه مي تواند از پوست هم عبور كرده وارد بدن شود به طوري كه لمس كردن پلاستيك هاي حاوي اين ماده شيميايي(از جمله بازي کودکان با اسباب بازي هاي پلاستيکي)، مقدار آن را در بدن افزايش مي دهد. راه ديگر جذب اين مادّه به بدن، از راه استنشاق ذرات پراکنده شده از پلاستيک ها در هواست.

2- ميکروب عضو اصلي ظروف پلاستيکي يکبار مصرف است که متاسفانه توليدات غيرقانوني و بدون نظارت اين ظروف، اين خطر را افزايش داده است.

3- با توسعه صنايع بسته بندي، استفاده از بطري‌هاي ساخته شده از پلي وينيل کلرايد(pvc) و پلي اتيلن (pet) و ترکيباتي از اين قبيل در صنايع غذايي افزايش يافته است. به طور كلي، پلاستيك‌ها، پليمرهايي هستند كه از سنتز مواد اوليه‌اي به نام «مونومر» تهيه مي‌شوند. مونومرها موادي سمي و براي سلامت انسان مضر هستند. معمولاً در فرايند تهيه پليمرها مقداري مونومر باقي مي‌ماند که در طي استفاده از ظروف پلاستيکي، جذب بدن مي شوند.
به همين دليل در استفاده از پلاستيك‌ها به عنوان ظروف غذا بايد بسيار محتاط بود و ظروف يك بار مصرف پلاستيكي را حتماً از مراكز معتبر كه از مواد اوليه مرغوب و مطلوب استفاده مي‌كنند؛ تهيه كرد.
تمامى پليمرها، چه دست اول و چه بازيافتى، و همچنين ظروف پلاستيكى بايد قبل از استفاده در صنايع غذايى تحت آزمون Food grade قرار بگيرند. با انجام اين آزمون، وزارت بهداشت، مقاومت و ميزان مهاجرت مونومرها را در حلال ها يا محلول هاى مشابه مواد غذايى مى سنجد.
امّا متاسفانه استاندارد ظروف يكبار مصرف اجباري نيست و واحدهاي توليدي مي‌توانند بدون مجوز به توليد اقدام كنند. هم اكنون حدود پنج هزار كارخانه و كارگاه توليد ظروف يك‌بار مصرف در كشور وجود دارد و اين در حالي است كه تنها 300 كارخانه از اين تعداد مجوز توليد اين ظروف را دارند و مشخص نيست، مابقي اين كارخانه‌ها از چه موادي و چگونه نسبت به توليد اين ظروف اقدام مي‌كنند.
4- اما نکته مهم اين است که با رعايت تمام استانداردها هم به هيچ طريقي نمي توان کاملا جلوي فرآيند ورود مونومرها به بدن را گرفت. اين اتفاق، خطرات بسيار زيادي براي سلامتي انسان دارد از جمله: کم اشتهايي؛ مشكلات گوارشي؛ عصبانيت؛ خستگي؛ تاثيرات منفي روي سيستم هاي عصبي و قلب؛ جهش ژنتيکي در جنين؛ بيماري هاي ريوي؛ انواع سرطان و به ويژه سرطان كبد و پستان.

5- براي کاهش شکنندگي ظروف پلاستيکي، از مواد پلاستيکي لايزر استفاده مي­ شود. اين مواد در تماس با مواد غذايي داغ مي­ توانند در آن حل شوند.
توصيه ما اين است که در حد امکان، از ظروف پلاستيکي فاصله بگيريد امّا در صورت استفاده، نکات زير را رعايت کنيد؛ اگرچه باز هم تاکيد مي کنيم که رعايت دقيق تمام اين موارد هم نمي تواند مانع بروز اثرات منفي استفاده از پلاستيک ها باشد:
الف- ظروف پلاستيکي در اثر خم شدن يا ساييدگي، چروکيده مي شوند و مونومر آزاد مي کنند. بنابراين، ظروف پلاستيکي، هرقدر مورد استفاده بيشتر و طولاني تري قرار بگيرند، مشکلات بيشتري توليد مي کنند. به ويژه يادتان باشد که ظروف يكبار مصرف براي يك بار استفاده ساخته شده‌اند.
ب- اين کارها، فرآيند آزادسازي مونومرها و ورود سمومي مانند پلي‌استايرن، ديوکسين و گاز هگزان به بدن را تشديد و تسريع مي کنند:
- سرماي زياد: مثل فريز کردن آب در ظروف پلاستيکي.
- گرما: استفاده از اين ظروف براي نوشيدن چاي يا مصرف غذاهاي داغ؛ قرار دادن نان داغ در کيسه پلاستيکي و .... پلي‌استايرن که ماده شيميايي تلخي است حتي در صورت تماس با مايعات و مواد غذايي بالاي ?? درجه، آزاد مي شود که بيش از ?? نوع بيماري سرطان‌زا را به همراه دارد. اين خطرات، در صورت استفاده از ظروف يک بار مصرف شفّاف، افزايش پيدا مي کنند.
- ريختن مايعات يا مواد اسيدي يا چرب در اين ظروف: نوشابه، كاكائو، آبغوره، آبليمو، سرکه، رب، غذاهاي چرب و ....
- قرار دادن ظروف پلاستيكي يكبار مصرف در مايكروفر.
- ماندن طولاني غذا در اين ظروف: بيش از دو ساعت.
- ماندن طولاني آب در اين ظروف: به ويژه بيش از 6 ماه.
- قرار گرفتن اين ظروف در مقابل آفتاب: پشت شيشه مغازه ها، پشت شيشه ماشين سواري خودمان و ....
- استفاده از ظروف يک بار مصرف رنگي، احتياط بيشتري را مي‌طلبد، چرا كه جنس يك بار مصرف‌ها به گونه‌اي است كه توانايي نگهداري رنگ را ندارند و هنگام تماس با چاي يا غذاي داغ، رنگ حل مي‌شود و يك لايه از آن همراه غذا يا چاي ميل مي‌شود.